Plato – Phaedo (07)

Phaedo

(Về Hồn-người)

(Φαίδων, Phaidōn)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(... tiếp theo)







Lời bạt của người dịch bản tiếng Việt

1.

Những gì chúng ta nhận được từ Plato qua những đàm thoại của ông, như Phaedo này, là những câu hỏi triết lý. Tự thân những đàm thoại Socrates là hỏi và đáp, vì triết lý theo như Plato, qua nhân vật Socrates của ông, có thể hiểu khá đơn giản là sự đối thoại, là những hỏi và đáp. Nếu mỗi triết gia có một phát biểu tiêu biểu gắn buộc, như một nhãn hiệu thương mại, kiểu như câu “ Gót đã chết” với Nietzche, hay “Cogito ergo sum” với Descartes; với Socrates là phát biểu nổi tiếng, trong đó ông chỉ thẳng vào sự quan trọng của hỏi đáp: “Một đời không tra vấn, là một đời không đáng sống” (“The unexamined life is not worth living”). Con người đặt những câu hỏi về đời người và đời mình, tìm kiếm những trả lời, chiêm nghiệm xem xét chúng, như thế một người mới thực sống, thực hiện hữu, không đơn thuần chỉ tồn tại. Hãy tạm đặt qua những câu hỏi như phát biểu này có nên chấp nhận ngay với không dè dặt hay không, hay nó chỉ đặt ra và đúng với người phát biểu là chính Socrates; ở đây, chúng ta không thể không thấy rõ ràng quan điểm của Plato: sống là để tra vấn, hiểu như dò dẫm, xem xét, tìm kiếm và suy nghĩ, chiêm nghiệm những gì thấy gặp trên đường sống. Tra vấn như thế để “tự hiểu chính mình”, để “biết” sống; đó là chủ động phán xét, chọn lựa trong đời sống, và quan trọng hơn cả, là sống trong ý thức phản tỉnh, không như cây cỏ; từ đó sống có ý nghĩa, đời có giá trị. Sống tự hiểu mình như thế là sống triết lý, tra vấn như thế là triết học. Như thế, không đâu rõ hơn như trong Phaedo, qua những gì nay được gọi là phương pháp Socrates, hay đúng hơn phương pháp bác bẻ nổi tiếng của Socrates: elenchus, Plato trình bày với chúng ta một câu hỏi muôn đời và cơ bản nhất về đời Sống, và không có gì ngạc nhiên, đó chính là câu hỏi về cái Chết.

Plato – Phaedo (06)

Phaedo

(Về Hồn-người)

(Φαίδων, Phaidōn)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(... tiếp theo)





Những gì ông nói thì rất đúng, Simmias và Cebes đã cùng nhau nói.

ECHECRATES: Vâng, Zeus ơi, Phaedo, và họ đã đúng, tôi nghĩ ông đã làm những điều này rõ ràng tuyệt diệu với bất cứ một ai dù chỉ chút ít thông minh.

PHAEDO: Vâng, quả thực vậy, Echecrates, và tất cả những ai có mặt đều cũng đã nghĩ như vậy.

ECHECRATES: Và cũng vậy với chúng ta là những người đã không có mặt nhưng bây giờ nghe lại nó. Sau đó đã nói những gì?

Luận chứng thứ tư

(102b-107b)

PHAEDO: Như tôi nhớ lại, khi nhắc kể trên đã được chấp nhận, và đã đồng ý rằng mỗi một của những Thể dạng đã hiện hữu, và rằng những sự vật việc khác có được tên gọi của chúng bởi có một phần chia trong chúng, ông đã tiếp tục điều này bằng hỏi: Nếu bạn nói những sự vật này là như vậy, khi bạn nói rằng Simmias thì cao hơn Socrates nhưng thấp hơn Phaedo, bạn không có ý nói rằng có trong Simmias cả sự cao và sự thấp? – tôi không.

Tuy nhiên, ông nói, bạn có đồng ý rằng những lời của phát biểu “Simmias thì cao hơn Socrates” không diễn tả sự thật của vấn đề? Nó không phải, chắc chắn, là bản chất của Simmias thì cao hơn Socrates vì ông là Simmias, nhưng xảy ra vì ông có dạng cao? Và ông cũng không cao hơn Socrates vì ​​Socrates là Socrates, nhưng vì Socrates có dạng thấp so với dạng cao của người khác? – Đúng.

Và ông cũng không thấp hơn Phaedo vì Phaedo là Phaedo, nhưng vì Phaedo có dạng cao so với dạng thấp của Simmias? – Đó là như vậy.

Như thế khi đó, Simmias được gọi vừa là thấp và cao, tư cách ở giữa hai, trình bày dạng người thấp của ông bị dạng cao của một người vượt qua, và dạng cao của ông vượt qua dạng thấp của người khác. Ông mỉm cười nói thêm, tôi xem ra có vẻ sẽ nói giống như một quyển sách, nhưng đó là như tôi nói. Người kia đồng ý.