Tiệc Rượu
The
Symposium (Συμποσίον)
Plato (Πλάτων,
Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)
(212 e)
Một lúc sau, họ nghe Alcibiades la toáng trong sân, rất
say và rất lớn tiếng. Ông muốn biết Agathon đâu, ông đòi gặp Agathon ngay lập tức.
Thực ra, ông được cô gái chơi sáo và vài đồng bạn khác của ông đã một nửa khiêng
ông vào nhà, nhưng đến ngưỡng cửa, ông xoay sở đứng lên một mình, đầu choàng một
vòng hoa đẹp, kết bằng violet và ivy và những giải ruybăng trên tóc ông.
“Chào quý ông. Tôi đã quá say”, ông tuyên bố. “Cho
phép tôi nhập tiệc với các bạn được không? hay tôi nên choàng vòng hoa này lên
đầu Agathon – vốn tất cả đó là điều đã khiến tôi đi đến đây, dù gì đi nữa – rồi
tôi tự lủi đi khuất mắt? Hôm qua, tôi thực đã không thể làm điều đó”, ông tiếp
tục, “nhưng không gì có thể ngăn tôi đêm nay! Thấy không, vòng hoa chính tôi
đang đội. Tôi muốn vòng hoa vinh dự đội đầu này đi trực tiếp từ đầu tôi sang đầu
người vốn nó thuộc về, tôi không ngại ngần khi nói với người thông minh nhất và
bảnh trai nhất trong thành phố. A, các bạn cười; các bạn nghĩ rằng tôi say! Tốt,
cứ tiếp tục đi – tôi biết tôi đúng, dẫu gì đi nữa. Tốt, các bạn nói gì? Tôi có
thể nhập tiệc với các bạn theo những điều kiện này? Các bạn có uống với tôi một
lượt rượu hay không?”
Đương nhiên, tất cả họ đều làm rùm beng. Họ nài nỉ ông
nhập tiệc với họ, Họ cầu khẩn ông ngồi, và Agathon gọi ông đến cạnh mình. Như
thế, Alcibiades, lại với sự giúp đỡ của bạn ông, đến gần Agathon. Đồng thời,
ông tiếp tục cố gỡ những ruybăng của ông để ông có thể choàng vòng hoa lên đầu
Agathon, nhưng tất cả những gì ông đã thành công trong việc này là tiếp tục đẩy
chúng tụt thấp xuống đầu, cho đến cuối cùng chúng trượt trên mắt của ông. Những
gì là những lá ivy và tất cả, khiến ông không thấy Socrates, người đã xê qua dọn
chỗ cho ông, trên chiếc ghế dài ngay khi nhìn thấy ông. Vì vậy, Alcibiades ngồi
xuống giữa Socrates và Agathon và, ngay sau khi ông đã làm vậy, ông vòng tay ôm
quanh Agathon, hôn ông ta, và đã đặt những dải ruybăng trên đầu ông ta.
“Ý kiến hay biết bao!” Alcibiades trả lời. “Nhưng chờ đã!
Người thứ ba là ai?”
Khi ông nói điều này, ông quay lại, và chỉ khi
đó ông đã nhìn thấy Socrates. Không chậm hơn chút nào, khi thấy ông này, ông đã
nhảy dựng và kêu lên:
“Heracles ơi,
ở đây đang xảy ra chuyện gì vậy? Socrates đó hả! Ông lại lần nữa bẫy tôi rồi! Ông
luôn luôn làm thế với tôi – cứ tất cả thật thình lình tìm thấy ông hiện ra từ
không đâu, toàn những nơi tôi ít trông mong nhất là sẽ có ông ở đấy! Tốt, ông
muốn gì bây giờ đây? Tại sao ông đặc biệt chọn chiếc ghế này? Tại sao không phải
là ông với Aristophanes hay bất cứ ai khác mà chúng tôi có thể trêu chọc ông? Nhưng
không, ông đã mày mò ra một cách để tìm một nơi cạnh con người đẹp trai nhất
trong phòng!”
“Agathon, tôi van bạn”, Socrates nói, “hãy bảo vệ tôi khỏi
người này! Bạn không thể tưởng tượng yêu đương với anh ta giống tựa những gì:
ngay từ giây phút đầu khi anh nhận ra tôi đã cảm thế nào về anh, anh đã không
cho phép tôi nói được hai tiếng với bất kỳ một ai khác – tôi đang nói gì nhỉ,
tôi đến còn không thể nhìn một người ưa nhìn quyến rũ mà anh ta lại không thình
lình nổi ngay một cơn ghen điên cuồng. Anh hét; anh dọa; anh khó có thể ngừng xỉa
xói tát vả tôi! Xin làm ơn, cố giữ anh ta dưới kiểm soát của bạn. Biết đâu bạn
có thể làm anh ta tha thứ cho tôi không chừng? Và nếu bạn không thể, nếu anh ta
trở nên hung bạo, bạn sẽ bảo vệ tôi phải không? Sự hung tợn của đam mê của anh
ta làm tôi khiếp hãi!”.
“Tôi sẽ không bao giờ tha thứ cho ông!” Alcibiades kêu
lớn. “Tôi hứa với ông, ông sẽ phải trả giá cho điều này! Nhưng bây giờ đây”,
quay sang Agathon, ông nói, “hãy cho tôi vài ruybăng này. Tốt hơn là tôi cũng làm
cho một vòng hoa cho ông ta nữa – nhìn cái đầu tuyệt vời đó! Nếu không, tôi biết,
ông ấy sẽ làm lớn chuyện trước mặt mọi người. Ông ấy sẽ càu nhàu rằng, mặc dù tôi
đội vòng hoa cho bạn vì chiến thắng đầu tiên của bạn, tôi đã không vinh danh
ông, mặc dù ông đã chưa bao giờ bị thua một biện luận nào trong đời ông”.
Vì vậy, Alcibiades lấy những ruybăng, sắp xếp chúng
trên đầu Socrates, và nằm dựa lưng trên chiếc ghế dài. Tuy nhiên, ngay lập tức,
ông lại bắt đầu lần nữa:
“Các bạn, với tôi các bạn nhìn quá tỉnh táo; chúng ta
không thể có điều đó! Chúng ta hãy có một lượt uống! Nhớ thỏa thuận của chúng
ta không? Chúng ta cần một người chủ lễ tiệc rượu; ai nên là người đó? . . .
Vâng, ít nhất đến khi tất cả các bạn quá say chẳng buồn quan tâm nữa, tôi bầu.
. . chính tôi! Còn ai khác nữa? Agathon, tôi muốn một cốc lớn nhất quanh đây. .
. Không! Chờ đã! Bạn đó! Đem cái bình rượu nho ngâm lạnh ở đằng kia lại đây cho
tôi!”
Ông đã nhìn thấy bình rượu nho lạnh, và ông nhận ra rằng
nó có thể chứa hơn hai lít rượu nho [1] . Ông bảo những nô lệ rót
đầy tới miệng bình, uống cạn ráo, và ra lệnh cho họ rót đầy lần nữa, cho
Socrates.
“Ngón đó không có bất kỳ một hiệu lực nào với ông ta”,
ông nói với cả nhóm. “Socrates sẽ uống bất cứ gì bạn đặt trước mặt ông, nhưng
chưa ai từng thấy ông đã say rượu”.
Người nô lệ rót đầy bình, trong khi Socrates uống, và
Eryximachus nói với Alcibiades:
“Điều này chắc chắn là không hợp lẽ nhất. Chúng ta không
thể chỉ đơn giản là đổ rượu xuống cổ họng của chúng ta trong im lặng: chúng ta
phải có một vài trò chuyện, hay ít nhất là một bài hát. Những gì chúng ta đang
làm bây giờ là hầu như không văn minh”.
Những gì Alcibiades nói với ông đã là thế này:
“Ồ, Eryximachus, người con tốt nhất có thể có được của
người cha tốt nhất và ôn hoà điều độ nhất, xin chào”.
“Cũng xin chào bạn”, Eryximachus trả lời. “Bây giờ bạn
đề nghị chúng ta làm gì?”.
“Bất cứ gì bạn bảo. Phần của chúng tôi là tuân theo bạn,
“Vì một đầu óc y khoa thì đáng giá một triệu đầu óc khác. [2] Xin hãy cho toa những gì bạn
nghĩ là thích hợp”.
“Nghe tôi này”, Eryximachus nói. “Từ lúc xẩm tối, chúng
tôi đã quyết định dùng dịp này để đem lại một loạt những bài ngợi ca gót Erôs.
Chúng tôi tất cả đã nhận phiên của chúng tôi – theo thứ tự lần lượt, từ trái
sang phải – và đã nói những bài phát biểu của chúng tôi, mỗi người tùy khả năng
của mình. Bạn là người duy nhất, vẫn còn chưa nói, mặc dù, nếu tôi được phép
nói thế, bạn chắc chắn đã uống phần của bạn rồi. Thế nên, chỉ là điều thích
đáng, rằng bây giờ bạn nhận phiên của bạn. Sau khi bạn nói đã xong, bạn có thể
quyết định một đầu đề cho Socrates, ở bên phải của bạn; sau đó ông lại có thể
tương tự cũng làm thế với người bên phải của ông, và chúng ta có thể lại quanh
bàn tiệc lần nữa”.
“Nói hay quá, Ồ Eryximachus”, Alcibiades trả lời. “Nhưng
bạn có thực sự nghĩ rằng là công bằng để đặt những huyên thuyên say rượu của
tôi cạnh những hùng biện tỉnh táo của các bạn? Và dù sao đi nữa, những đồng bạn
thân yêu của tôi ơi, tôi hy vọng các bạn đã không tin một lời nào Socrates đã nói:
sự thật thì đúng là ngược lại! Ông ấy chắc chắn nhất là người sẽ hại tôi nếu tôi
dám khen ngợi bất cứ ai khác với sự có mặt của ông – ngay cả một vị gót “
“Giữ mồm giữ miệng của bạn!” Socrates nói.
“Gót Poseidon
ơi [3], ông dừng có mà lại còn
dám phủ nhận điều đó!” Alcibiades gào lên. “Tôi sẽ không bao giờ – không bao giờ – ca ngợi bất cứ ai khác với
có ông ở quanh”.
(Bài
ngợi ca Ái tình thứ bảy, của Alcibiades)
(214d)
“Tốt, tại sao không
làm đúng như thế, nếu bạn muốn?” Eryximachus đề nghị. “Tại sao bạn không cho một
bài ngợi ca Socrates?”
“Ý bạn là gì?” Alcibiades hỏi. “Bạn thực sự nghĩ
như vậy hả, Eryximachus? Tôi có nên chính tôi buông xả hết với ông ta? Tôi có
nên đem cho ông ta trừng phạt của tôi trước trước tất cả các bạn?”
“Nào, hãy đợi một chút đã”, Socrates nói. “Trong
đầu bạn có ý gì đây? Bạn sẽ khen tôi ngõ hầu chỉ để châm biếm tôi? Phải thế
không?”
“Tôi sẽ chỉ nói sự thật – xin làm ơn, hãy để
tôi!”
“Chắc chắn là tôi muốn nghe sự thật từ bạn. Dĩ
nhiên, cứ nói đi”, Socrates đáp.
“Giờ đây, không gì có thể ngăn tôi”, Alcibiades nói. “Nhưng
đây là những gì ông có thể làm: nếu tôi có nói bất cứ gì không đúng thật, ông có
thể chỉ cần ngắt lời, nếu ông muốn, và đính chính cho tôi; tệ nhất, sẽ có những
lầm lẫn trong bài nói của tôi, không phải dối trá. Nhưng ông không thể nghĩ xấu
cho tôi nếu tôi không có được tất cả mọi sự việc theo đúng thứ tự – Tôi sẽ kể
những sự việc như chúng đến với trí óc. Không phải là việc dễ dàng cho một người
trong tình trạng của tôi để cho một giải thích trôi chảy và mạch lạc về sự lạ
thường của ông!”
Tôi sẽ cố gắng để ca ngợi Socrates, các bạn của tôi,
nhưng tôi sẽ phải dùng một hình ảnh. Và mặc dù ông có thể nghĩ rằng tôi đang cố
để diễu cợt ông, tôi đoan chắc với các bạn hình ảnh của tôi không phải là trò
đùa: nó nhắm vào sự thật. Hãy nhìn ông ta! Không phải ông giống đúng như một tượng
của Silenus? Các bạn biết loại tượng tôi muốn nói; các bạn sẽ tìm thấy chúng
trong bất kỳ một cửa hàng nào trong thành phố. Đó là tượng Silenus ngồi, sáo của
ông [4] hay ống sậy của ông trong
tay ông, và nó thì rỗng. Dọc xuống thấp ở dưới, ngay giữa, nó tẽ đôi, và bên
trong nó đầy những tượng nhỏ của những vị gót. Bây giờ nhìn vào ông ta một lần
nữa! Không phải là ông cũng giống như satyr
Marsyas? [5]
Không ai, ngay cả
chính ông, Socrates, có thể phủ nhận rằng ông trông giống như họ. Nhưng sự giống nhau còn vượt xa hơn dạng ngoài, như
các bạn đang sắp sửa nghe.
Ông thì láo xược,
khinh khỉnh, và bỉ ổi khó chịu! Không phải? Nếu ông sẽ không thú nhận điều đó,
tôi sẽ mang lại những người chứng. Và ông khá là một người
chơi sáo, phải không? Trong thực tế, ông tuyệt vời hơn Marsyas nhiều, người cần
nhạc cụ để gieo phép thuật của mình vào người ta. Và cũng làm như thế là bất kỳ
một ai là người chơi những giai điệu của Marsyas ngày nay – vì ngay cả những
giai điệu Olympus [6] chơi
là công trình của Marsyas, vì Olympus học tất cả mọi thứ từ ông này. Cho dù chúng
được người chơi sáo hay nhất, hay cô gái chơi sáo tệ nhất, đem thổi, những giai
điệu của ông có trong bản thân chúng sức mạnh hớp hồn để chiếm hữu, và do đó phơi
mở những ai là người đã sẵn sàng với gót và với những bí ẩn của gót. Đó là vì bản
thân những giai điệu của ông ta là linh thiêng. Sự khác biệt duy nhất giữa Socrates
và Marsyas là ông không cần nhạc cụ; ông làm chính xác những gì ông kia làm,
nhưng chỉ với lời nói mà thôi. Ông biết đấy, mọi người hầu như không bao giờ xem
một người nói chuyện là sâu xa nghiêm trọng, ngay cả khi người nói là một nhà
hùng biện vĩ đại nhất; nhưng hãy để bất cứ ai – đàn ông, đàn bà, hay con trẻ – lắng
nghe Socrates, hay thậm chí nghe một thuật kể nghèo nàn về những gì ông nói – và
tất cả chúng tôi đều bị chuyển dịch, hoàn toàn bị chiếm hữu.
Nếu như tôi có tả cho các bạn nghe một hiệu lực thật
là khác thường từ những lời nói của ông đã luôn luôn tác động vào tôi (tôi có
thể cảm thấy nó lúc này, ngay cả khi tôi đang nói đây), e các bạn thực sự có thể
nghi ngờ rằng tôi đang say! Tuy nhiên, tôi thề với các bạn, thời điểm ông bắt đầu
nói, tôi hết sức sung sướng đến tất cả hồn vía lên mây: tim tôi bắt đầu nhảy
trong lồng ngực, những giọt nước mắt lăn dài trên mặt tôi, ngay cả đến những
Corybante điên cuồng so ra còn có vẻ tỉnh táo hơn tôi [7] – và cho tôi nói với các bạn,
không chỉ một mình tôi thôi đâu. Tôi đã nghe Pericles và nhiều nhà hùng biện
tuyệt vời khác nói, và tôi đã thán phục những phát biểu của họ. Nhưng không có
gì như thế này đã từng bao giờ xảy ra với tôi: họ không bao giờ làm xáo trộn tôi
sâu xa đến nỗi hồn tôi riêng bắt đầu phản đối rằng đời sống của tôi – đời tôi! – đã là không tốt gì hơn so với
của những nô lệ bất hạnh nhất. Nhưng đó chính xác là như thế nào Marsyas này ở
đây, ngay bên cạnh tôi, đã luôn luôn khiến tôi lúc nào cũng cảm thấy: ông đã
làm cho nó có vẻ rằng đời sống của tôi thì không đáng sống! Ông không thể nói
đó là không đúng sự thật, Socrates. Tôi biết rất rõ rằng ông có thể làm cho tôi
cảm thấy như thế đó ngay lúc này, nếu tôi cho ông được một dịp may dẫu nhỏ nhất.
Ông ta luôn luôn bẫy tôi, các bạn nhìn thấy đó, và ông đã làm cho tôi phải thừa
nhận rằng sự nghiệp chính trị của tôi là một sự lãng phí thời giờ, trong khi tất
cả những vấn đề xứng đáng thì lại đúng là những gì tôi bỏ bê nhất: thiếu sót của
cá nhân tôi, vốn nó kêu lớn tiếng đòi sự chú ý chăm chút nhất. Vì vậy, tôi từ
chối, không nghe ông ta; Tôi bịt tai, tự xé lòng mình để lánh xa ông, vì giống
như những Sirens [8], ông có thể làm tôi ở lại mãi
bên ông, đến tận khi tôi chết.
Socrates là người duy nhất trên thế giới là người đã
làm tôi cảm thấy xấu hổ – A, các bạn không nghĩ rằng tôi đã có nó trong tôi, phải
không? Vâng, ông ấy làm tôi cảm thấy hổ thẹn: Tôi biết rất rõ là tôi không thể
chứng minh ông sai khi ông nói với tôi những gì tôi nên làm; thế nhưng, thời điểm
tôi bỏ chỗ bên cạnh ông, tôi quay trở lại những đường cũ của tôi: Tôi thối lui trước
mong muốn của tôi để làm hài lòng đám đông. Toàn bộ đời sống của tôi đã trở
thành một nỗ lực liên tục để trốn thoát và tránh xa khỏi ông ta, nhưng khi tôi
nhìn thấy ông ấy, tôi cảm thấy vô cùng hổ thẹn, vì tôi đã chẳng làm gì về cách
sống của tôi, mặc dù tôi đã đồng ý với ông rằng tôi nên thay đổi. Đôi khi, tin tôi
đi, tôi nghĩ rằng tôi sẽ hạnh phúc hơn nếu ông ta đã chết. Thế nhưng, tôi biết
rằng nếu ông chết, tôi thậm chí sẽ còn đau khổ hơn. Tôi không thể sống với ông,
và tôi không thể sống mà không có ông ta! Tôi có thể làm gì về ông ta đây?
Đó là ảnh hưởng của âm nhạc của satyr này – với tôi và với nhiều người khác. Nhưng đó là phần ít nhất
của nó. Ông giống những sinh vật này trong tất cả những loại theo những cách khác
nhau; những năng lực của ông thực là đặc biệt khác thường. Hãy để tôi kể cho
các bạn về chúng, vì các bạn có thể chắc chắn về điều này, là không ai trong số
các bạn thực sự hiểu ông ấy. Nhưng, bây giờ tôi đã bắt đầu, tôi sẽ cho các bạn
thấy ông ấy thực sự là gì.
Để bắt đầu, ông ta điên dại về những cậu bé trẻ đẹp;
ông liên tục đi quanh theo họ khắp nơi trong nhớn nhác bàng hoàng không dứt.
Ngoài ra, ông cũng thích nói ông là dốt nát và không biết gì. Không phải điều
đó thì giống như Silenus sao? Dĩ nhiên là điều đó thì giống! Và tất cả điều này
chỉ là trên bề mặt, như ở mặt ngoài những tượng Silenus. Tôi tự hỏi, các bạn cùng
uống rượu với tôi, nếu các bạn có được bất kỳ một ý tưởng nào về một con người thật
tỉnh táo và chừng mực ôn hoà, một khi bạn đã nhìn vào bên trong. Hãy tin tôi
đi, liệu một cậu bé có xinh đẹp hay không, chẳng thành một chút quan tâm nào với
ông ta. Bạn không thể tưởng tượng ông ta ít quan tâm đến như thế nào, nếu như một
người thì đẹp đẽ, hay giàu có, hay nổi tiếng dẫu bất kỳ cách nào khác vốn hầu hết
được mọi người ngưỡng phục. Ông xem tất cả những sở hữu này đều nằm dưới sự khinh
miệt, và đó cũng đúng là thế nào như ông xem tất cả chúng ta. Ở nơi công cộng,
tôi nói với bạn, toàn bộ đời sống của ông là một trong trò chơi lớn – một trò
chơi của sự mỉa mai. Tôi không biết nếu có bất cứ một bạn nào đã từng thấy ông ta,
khi ông thực sự nghiêm trang. Nhưng một lần, tôi bắt gặp ông khi ông đã được mở
ra như những tượng Silenus, và tôi đã có một cái nhìn thoáng qua về những hình
dạng ông giữ ẩn dấu bên trong: chúng là rất thần thánh – hết sức sáng và đẹp, hết
sức toàn vẹn tuyệt vời – khiến tôi thôi không còn một lựa chọn – tôi chỉ phải
làm bất cứ gì ông đã bảo tôi.
Những gì tôi đã nghĩ lúc đó là những gì ông thực sự đã
muốn là tôi, và đó dường như với tôi là
sự trùng hợp may mắn nhất: tất cả tôi đã phải làm là hãy để ông ta muốn theo cách
nào của ông với tôi thì muốn, và ông sẽ dạy tôi tất cả mọi điều ông đã biết – tin
tôi đi, tôi đã có rất nhiều tin tưởng vào hình dạng bên ngoài của tôi. Tự
nhiên, cho đến thời điểm đó, chúng tôi đã chưa từng được một mình với nhau bao
giờ; một trong những người hầu của tôi đã luôn luôn có mặt. Nhưng với điều này
trong đầu, tôi đã sai người hầu đi xa, và gặp Socrates một mình. (Bạn thấy đấy,
trong đám đông này, tôi phải nói toàn bộ sự thật: vì vậy, hãy chú ý. Và,
Socrates, nếu tôi có nói bất cứ gì không thực, tôi muốn ông sửa tôi cho đúng).
Như thế đó, các bạn của tôi, cuối cùng, tôi đã một
mình với ông ta. Ý tưởng của tôi, tự nhiên, đã là ông nhân lợi thế của cơ hội này,
để nói với tôi bất cứ gì mà những người yêu nhau nói, khi họ thấy chính họ được
một mình bên nhau; Tôi đã mừng hớn hở giây phút này. Nhưng không có may mắn như
vậy! Không có gì của loại như vậy đã xảy ra. Socrates đã có trò chuyện loại thông
thường của ông với tôi, và cho đến cuối ngày ông đi ngủ.
Ý tưởng kế tiếp của tôi đã là mời ông đến trường thể dục
với tôi. Chúng tôi đã cùng nhau tập luyện, và tôi đã chắc chắn rằng điều này sẽ
dẫn đến một gì đó. Ông đã tập thể dục và vật lộn với tôi nhiều lần khi không ai
khác đã có mặt. Tôi có thể nói cho các bạn biết gì? Tôi đã chẳng đi đến đâu cả.
Khi tôi nhận ra rằng âm mưu của tôi đã thất bại, tôi đã quyết định một cuộc tấn
công trực diện. Tôi từ chối không rút lui khỏi một trận chiến bản thân tôi đã bắt
đầu, và tôi cần phải biết vấn đề đang đứng đúng chỗ nào. Vì vậy, những gì tôi đã
làm là mời ông đến ăn tối, như thể ông là người yêu của tôi và ông là con mồi non
trẻ của tôi! Để nói sự thật, đã mất một thời gian đáng kể để ông chấp nhận lời
mời của tôi, nhưng một ngày ông cuối cùng đã đến. Lần đầu tiên đó, ông rời ngay
sau khi ăn tối: Tôi đã quá nhút nhát để cố gắng ngăn ông lại. Nhưng đến cố gắng
tiếp của tôi, tôi bắt đầu một vài thảo luận đúng khi chúng tôi đã kết thúc bữa
ăn của chúng tôi, và giữ ông ta nói chuyện cho đến tận khuya. Khi ông nói rằng
ông nên đi về, tôi đã dùng sự trễ muộn của giờ giấc như một cái cớ và xoay sở để
thuyết phục ông nghỉ qua đêm tại nhà tôi. Ông đã dùng bữa ăn của mình trên chiếc
ghế dài cạnh của tôi, vì vậy ông chỉ làm chính mình thoải mái và nằm xuống trên
ghế. Không ai khác đã có đó.
Bây giờ, các bạn phải chấp nhận rằng câu chuyện của
tôi cho đến đây đã vẫn hoàn toàn phong nhã; Tôi đã có thể kể nó trong bất kỳ đám
họp bạn nào. Nhưng các bạn sẽ không bao giờ nghe tôi kể phần còn lại của nó,
như các bạn đang sắp sửa nghe, nếu đã không phải là, như lời thường nói, “có sự
thật trong rượu nho khi những người nô lệ đã bỏ đi” – và cũng khi họ có mặt nữa.
Ngoài ra, có là công bằng với Socrates hay không để tôi ca ngợi ông và lại còn
thất bại để tiết lộ một trong những thành tích tự hào nhất của ông? Và, hơn nữa,
các bạn biết những gì mọi người nói về rắn cắn – rằng bạn sẽ chỉ nói về nó với
những nạn nhân đồng bạn của bạn: chỉ họ sẽ hiểu nỗi đau và tha thứ cho bạn tất
cả những điều nó khiến bạn làm. Vâng, một gì đó nhiều đau đớn hơn một con rắn
đã cắn tôi ở phần nhạy cảm nhất của tôi – tôi muốn nói trái tim của tôi, hay tâm
hồn tôi, hay bất cứ gì các bạn muốn gọi nó, vốn đã bị triết học đập mạnh và cắn
đau, bám chặt của nó trên trên những tâm hồn non trẻ và háo hức thì tàn ác nhiều
hơn một con rắn độc và khiến họ làm những điều sửng sốt ngạc nhiên nhất. Bây giờ,
tất cả mọi người ở đây, Phaedrus, Agathon, Eryximachus, Pausanias, Aristodemus,
Aristophanes – Tôi không cần đề cập đến chính Socrates – và tất cả những người
còn lại, tất cả đều đã chia sẻ trong sự điên rồ, sự cuồng dại Bacchus của triết
học. Và đó là lý do tại sao các bạn sẽ nghe thấy phần còn lại của câu chuyện của
tôi; các bạn sẽ hiểu và tha thứ cho cả những gì tôi đã làm sau đó và những gì
tôi nói bây giờ. Còn với những gia nhân nô lệ và cho bất kỳ ai khác không phải
là một người thân thiết, câu chuyện của tôi không phải dành cho các bạn: bịt
tai của các bạn lại!
Để quay lại câu chuyện. Đèn tất cả đã tắt; những người
nô lệ đã rời phòng; đã là đúng lúc, tôi nghĩ, để đi đến vấn đề và tự do nói với
ông ấy những gì tôi đã có trong tâm trí. Vì vậy, tôi lay ông ta và thì thầm:
“Socrates, ông ngủ hả?”
“Chưa, không, không đâu”, ông trả lời.
“Ông biết những gì tôi vẫn đang nghĩ không?”
“Ờ, không, thực sự không”.
“Tôi nghĩ rằng”, tôi nói, “ông là người yêu xứng đáng
duy nhất tôi đã từng có – nhưng, hãy nhìn xem ông nhút nhát với tôi thế nào!
Vâng, đây là cách tôi nhìn nó thế nào. Sẽ thực sự là ngu xuẩn nếu không cho ông
bạn bất cứ gì ông muốn: ông có thể có tôi, những gì thuộc của tôi, bất cứ gì những
bạn bè của tôi có thể có. Không gì là quan trọng với tôi hơn là trở thành con
người tốt nhất mà tôi có thể, và không ai có thể giúp tôi nhiều hơn ông để đạt
được mục tiêu đó. Với một con người như ông, trên thực tế, tôi sẽ xấu hổ rất
nhiều về những gì những người khôn ngoan sẽ nói, nếu như tôi đã không nhận ông là người yêu của tôi, hơn
là tôi sẽ (xấu hổ) về những gì tất cả mọi người khác, trong sự dại dột của họ,
sẽ nói nếu như tôi đã làm thế”.
Ông nghe tôi rất kỹ, và sau đó ông nói trong cách châm
biếm hoàn toàn không thể bắt chước được của ông:
“Alcibiades thân yêu, nếu các bạn đúng trong những gì
bạn nói về tôi, bạn đã thành tựu được nhiều hơn bạn nghĩ. Nếu tôi thực sự có
trong tôi năng lực để làm cho bạn thành một con người tốt hơn, sau đó bạn có thể
thấy trong tôi một vẻ đẹp thực sự là ngoài sự mô tả và làm cho vẻ đẹp đáng chú
ý của riêng bạn nhạt đi trong so sánh. Nhưng, sau đó, bạn đề nghị đây có phải là
một trao đổi công bằng không? Dường như với tôi, bạn muốn nhiều hơn phần chia sẻ
chân thực của bạn: bạn cung cấp cho tôi dạng ngoài xuất hiện nhỏ nhoi nhất của
vẻ đẹp, và để đổi lại, bạn muốn chính bản thân sự vật, “Vàng để đổi lấy đồng” [9].
“Tuy nhiên, người bạn trẻ thân yêu của tôi, bạn nên
suy đi nghĩ lại, vì bạn có thể sai, và tôi có thể không dùng vào được gì cho bạn.
Tầm nhìn của não thức trở nên sắc sảo, khi đôi mắt của cơ thể vượt qua thời trưởng
thành sung mãn của họ – và bạn vẫn còn một thời gian khá lâu, còn xa điều đó.
Khi đã nghe điều này, tôi trả lời:
“Tôi thực sự không có gì hơn nữa để nói. Tôi đã nói với
ông chính xác những gì tôi nghĩ. Bây giờ đến lượt ông để xem những gì ông nghĩ là
tốt nhất cho ông và tôi.
“Bạn nói về điều
đó đúng”, ông trả lời. “Trong tương lai, chúng ta hãy xem xét sự việc cùng với nhau.
Chúng ta sẽ luôn luôn làm những gì xem ra tốt nhất cho cả hai chúng ta”.
Những lời ông nói đã làm tôi nghĩ rằng những lời của
chính tôi cuối cùng đã va trúng đích của chúng, rằng những mũi tên của tôi đã
làm ông mê mẩn. Tôi đã không cho ông một cơ hội để nói một lời nào khác. Tôi đứng
dậy ngay lập tức và đặt áo choàng ngắn không tay của tôi trên chiếc áo choàng dài
không tay mỏng, mặc dù đó là giữa mùa đông, là quần áo duy nhất của ông. Tôi luồn
dưới chiếc áo choàng mỏng và vòng tay ôm con người này – hoàn toàn khác tự
nhiên, con người thực sự phi thường này – và đã dành cả đêm cạnh ông ta.
Socrates, ông không thể phủ nhận một lời nào về nó. Nhưng bất chấp tất cả nỗ lực
của tôi, con người kiêu ngạo đến tuyệt vọng không chữa, con người xấc láo đến không
thể tin nổi này – ông từ chối tôi! Ông đạp bỏ vẻ đẹp của tôi, trong đó tôi rất
tự hào, những thành viên của ban bồi thẩm – vì đây là những gì các bạn đang thực
sự là: các bạn đang ngồi đây để phán xét sự kiêu ngạo và tự hào tuyệt vời đến
kinh ngạc của Socrates. Hãy chắc chắn về điều đó, tôi thề với bạn trước những gót
nam lẫn những gót nữ tất cả cùng với nhau, đêm đó của tôi với Socrates đã không
đi xa hơn như nếu tôi đã trải qua nó với cha hay anh trai của chính mình!
Các bạn nghĩ tôi cảm thấy thế nào sau đó? Dĩ nhiên,
tôi đã xấu hổ nhục nhã sâu xa, nhưng tôi cũng không thể không ngưỡng mộ nhân
cách tự nhiên của ông, ôn hoà điều độ của ông, can trường của ông – đây đã là một
con người có sức mạnh của nhân cách và sự khôn ngoan đã vượt quá những giấc mơ
ngông cuồng nhất của tôi! Làm sao tôi có thể khiến chính tôi mình ghét ông ta?
Tôi không thể chịu nổi sự mất đi tình bạn của ông. Nhưng có thể nào tôi có thể
thắng để chiếm được ông? Tôi biết rất rõ rằng tiền có nghĩa còn rất ít với ông hơn
so với vũ khí của đối phương đã từng bao giờ có nghĩa với Ajax [10], và cái bẫy chỉ nhờ đó
tôi đã nghĩ rằng mình có thể bắt được ông ta đã chứng tỏ là một thất bại thảm hại.
Tôi không biết phải làm gì, đời sống không có mục đích; A, không một ai khác đã
từng biết ý nghĩa thực sự của thân phận nô lệ!
Tất cả điều này đã xảy ra rồi, khi Athens xâm lăng
Potidaea [11],
nơi chúng tôi đã phục vụ trong quân ngũ với nhau và chia sẻ cùng một tình trạng
hỗn độn. Bây giờ, trước tiên, ông đã đón nhận những gian nan của chiến dịch giỏi
hơn nhiều so với tôi đã từng làm – giỏi hơn rất nhiều, trong thực tế, so với bất
kỳ một ai trong toàn đội quân. Khi chúng tôi bị cắt đứt khỏi nguồn lương thực của
chúng tôi, như thường xảy ra trên chiến trường, không ai khác đã cầm cự được với
đói khát cũng giỏi như ông. Dẫu ông là một con người thực sự có thể thưởng thức
một bữa tiệc; và mặc dù ông không muốn uống nhiều, khi ông đã phải, ông có thể là
người uống nhiều nhất trong đám chúng tôi ngấm ngầm vụng trộm. Tuy nhiên, đáng
ngạc nhiên nhất, không ai đã thấy ông từng say rượu (như chúng ta sẽ đưa thẳng vào
thí nghiệm).
Thêm vào đó sức đề kháng tuyệt vời của mình với cái lạnh
– và, hãy để tôi kể với các bạn, mùa đông ở đó có một gì đó thật khủng khiếp. Một
lần, tôi nhớ, đó là lạnh cóng người đến kinh khủng; không ai như thế muốn dí
mũi ra ngoài trời. Nếu chúng tôi hoàn toàn buộc phải rời lều chúng tôi, chúng tôi
quấn mình trong bất cứ gì chúng tôi có thể vớ tay chúng tôi vào được, và buộc
thêm những miếng nỉ hay da cừu trên giày bốt của chúng tôi. Vâng, Socrates đã
đi ra ngoài trời trong thời tiết đó, không mặc gì ngoài vẫn một chiếc áo choàng
mỏng cũ này, và ngay cả trong chân không, ông làm đươc nhiều tiến bộ trên băng hơn
so với những người lính khác đã làm trong giày bốt của họ. Các bạn nên thấy
vẻ mắt họ đã nhìn ông; họ nghĩ rằng ông đã làm việc đó chỉ để chọc tức họ!
Quá nhiều cho chuyện đó! Nhưng các các bạn nên nghe những
gì khác ông đã làm trong cùng chiến dịch đó,
Sự
tận dụng mà người anh hùng quyết tâm của chúng ta đã dám làm [12]
Một ngày, vào mới tảng sáng, ông đã bắt đầu suy nghĩ về
một vấn đề quan trọng nào đó, hay một gì khác; ông đã chỉ đứng ngoài trời, cố gắng
tìm cho ra. Ông không giải quyết được, nhưng không bỏ cuộc. Ông đơn giản đã chỉ
cứ đứng đó, chân dính chặt vẫn vào cùng một chỗ. Cho đến trưa, nhiều người lính
đã nhìn thấy ông, khá hoang mang không hiểu, tất cả họ nói với mọi người rằng
Socrates đã cứ đứng đó suốt ngày, đương suy nghĩ về một gì đó. Ông vẫn đứng đó
khi đêm về, và sau bữa ăn tối một số người gốc đảo Ionian đã chuyển giường ngủ của
họ ra bên ngoài, chỗ mát hơn và thoải mái hơn (tất cả điều này đã diễn ra vào
mùa hè), nhưng chủ yếu là để xem nếu Socrates sẽ có ở lại ngoài trời trọn đêm
hay không. Và ông đã làm như vậy; ông đã vẫn đứng ở cùng một chỗ cho đến bình
minh! Ông chỉ bỏ chỗ vào sáng hôm sau, khi mặt trời lên, và ông đã đọc những cầu
nguyện của mình với một ngày mới.
Và nếu bạn muốn biết ông đã như những gì trong trận
chiến – điều này là một tôn kính ông thực sự xứng đáng. Các bạn biết rằng tôi
đã được huy chương vì sự can trường trong chiến dịch đó: vâng, trong chính trận
chiến đó, Socrates đã một tay cứu sống tôi! Ông đã hoàn toàn làm thế! Ông chỉ đã
từ chối, không chịu bỏ rơi tôi lại đằng sau, khi tôi đã bị thương, và ông đã cứu
không chỉ tôi nhưng còn cả bộ áo giáp của tôi nữa. Về phần tôi, Socrates, tôi đã
bảo họ ngay khi đó rằng huy chương thực sự thuộc về ông, và ông có thể đổ lỗi
cho tôi cả hai, hoặc đã làm như vậy lúc đó, hoặc nói điều đó bây giờ. Nhưng những
tướng lĩnh, những người xem dường như quan tâm nhiều hơn đến địa vị xã hội của
tôi, đã khăng khăng với việc trao tặng huy chương cho tôi, tôi phải nói, và ông
đã còn nhiều háo hức hơn chính những tướng lãnh để cho tôi có nó.
Các bạn cũng đã nên đã trông thấy ông ta trong cuộc
rút lui khủng khiếp của chúng ta khỏi thành Delium [13]. Tôi đã ở đó với đoàn kỵ
binh, trong khi Socrates là một người bộ binh. Đội quân đã bị tung tán khắp mọi
hướng, và Socrates đang rút lui cùng với Laches [14]. Tôi tình cờ nhìn thấy họ
chỉ bằng may mắn, và thời điểm tôi thấy họ, tôi đã bắt đầu la hét khuyến khích
họ, bằng cách nói với họ tôi sẽ không bao giờ rời khỏi bên họ, và vân vân như vậy.
Ngày hôm đó, tôi đã có một cơ hội tốt để nhìn xem Socrates, hơn là tôi đã từng
có tại Potidaea, vì đang trên lưng ngựa, tôi đã không phải chịu rất nhiều nguy
hiểm. Vâng, đã là dễ dàng để thấy rằng ông thì vững vàng hơn so với Laches.
Nhưng khi tôi nhìn một lần nữa, tôi không thể gạt được lời nói của bạn,
Aristophanes, ra khỏi tâm trí của tôi: ở giữa trận chiến ông đã làm theo cách
của mình chính xác như ông làm quanh thành phố,
.
. . với dáng đi dềnh dàng lạch bạch và con mắt láo liên. [15]
Ông đã quan sát tất cả mọi sự vật việc khá bình tĩnh, canh
chừng những đội quân bạn, và không rời mắt khỏi kẻ thù. Ngay cả từ một khoảng
cách rất xa, đó đã rõ ràng đây là một người rất can trường, người sẽ xông vào một
cuộc chiến đấu kinh khủng nếu có ai đến gần ông ta. Đây là những gì đã cứu cả
hai người. Vì, như một quy luật, bạn cố đặt khoảng cách càng xa càng tốt như bạn
có thể làm được, giữa chính bạn và những người thuộc loại như vậy trong chiến trận;
bạn đuổi theo những người kia, những người bỏ chạy trong hỗn loạn.
Bạn có thể nói rất nhiều điều tuyệt vời khác khi ca ngợi
Socrates. Có lẽ, ông chia sẻ một số những thành tựu cụ thể của ông với những
người khác. Nhưng, như một toàn thể, ông là duy nhất; ông thì không giống như
ai khác trong quá khứ và không ai khác trong hiện tại – điều này, theo lượng lớn,
là điều tuyệt vời nhất về ông. Vì chúng ta may ra có thể hình thành một ý tưởng
về những gì Achilles đã giống như, bằng cách so sánh ông với Brasidas, hay một vài
chiến binh tên tuổi khác, hay chúng ta có thể so sánh Pericles với Nestor, hay với
Antenor, hay với một trong những nhà hùng biện lớn lao khác [16]. Có một tương đồng song hành
với tất cả mọi người – đó là mọi người khác. Nhưng người này, ở đây, thì rất khác
thường kỳ lạ, đường lối của ông và ý tưởng của ông đều là quá không bình thường,
đến nỗi, hãy tìm đi nếu bạn có thể, bạn sẽ không bao giờ thấy bất cứ ai khác, còn
sống hay đã chết, dù là người thậm chí vẫn còn rất xa mới gần giống như ông ta.
Điều tốt nhất bạn có thể làm là đừng có so sánh ông với bất cứ gì thuộc con người,
nhưng để sánh ông ta, như tôi làm, với Silenus và những satyrs, và cũng như thế
cho những ý tưởng và lập luận của ông.
Đi đến nghĩ ngợi về nó, tôi đã đáng lẽ nên nhắc điều
này sớm hơn nhiều: ngay cả những lập luận của ông cũng giống như những tượng Silenus
rỗng. Nếu bạn đã nghe những lập luận của ông, lúc đầu chúng đập vào bạn như
hoàn toàn lố bịch buồn cười; chúng khoác lớp áo quần gồm những từ ngữ cũng thô kệch
như những lớp da mòn của những satyrs dung tục nhất. Ông luôn luôn tiếp tục nói
về những đàn lừa, hay những thợ rèn, những thợ chữa giày, hoặc những thợ thuộc
da; ông luôn luôn nêu những điểm đã cũ vẫn cùng giống nhau đến mệt mỏi trong những
từ đã cũ cũng đã phát chán. Nếu bạn là ngu dại, hay chỉ đơn giản là không quen thuộc
với ông ta, bạn sẽ thấy là không thể nào không bật cười trước những lập luận của
ông. Nhưng nếu bạn nhìn thấy khi chúng mở ra như những bức tượng, nếu bạn đi ra
đằng sau bề mặt của chúng, bạn sẽ nhận ra rằng không lập luận nào khác lại có một
bất kỳ ý nghĩa nào. Chúng thực sự xứng đáng với một vị gót, bùng vỡ với những
hình ảnh của phẩm hạnh ở bên trong. Chúng là điều quan trọng lớn lao – không, lớn
nhất –với bất cứ một ai muốn trở thành một con người tốt đẹp thực sự.
Vâng, thưa quí bạn, đây là bài ngợi ca của tôi với
Socrates, mặc dù tôi cũng không tha cho ông trách móc của tôi; Tôi đã kể với
các bạn ông đã đối xử với tôi khủng khiếp như thế nào – và không chỉ mình tôi nhưng
còn Charmides, Euthydemus, và nhiều người khác nữa. Ông đã lừa dối chúng ta tất
cả: ông trình bày bản thân ông như người yêu của bạn, và trước khi bạn biết điều
đó, chính bạn đã rơi vào yêu đương với ông! Tôi báo trước cho bạn, Agathon, đừng
có để ông ta đánh lừa bạn!
Hãy nhớ lại những dằn vặt đau khổ của chúng ta; hãy dè
chừng cẩn thận: đừng chờ đợi, giống như kẻ ngốc trong câu tục ngữ, để học lấy
bài học của bạn từ sự bất hạnh của riêng bạn.
Sự thẳng thắn của Alcibiades đã gây rất nhiều tiếng cười,
đặc biệt vì nó rõ ràng là ông vẫn còn trong yêu đương với Socrates, người ngay
lập tức nói với ông:
“Sau rốt, bạn hoàn toàn tỉnh rượu rồi, Alcibiades. Nếu
không thế, bạn không bao giờ có thể che giấu động cơ của bạn duyên dáng đến thế:
bạn buông bỏ nó thật tự nhiên biết bao, hầu như một ý nghĩ nảy ra quá muộn, sau
khi việc đã xong, ở cuối của bài phát biểu của bạn! Như thể nếu điểm chính yếu
thực sự của tất cả điều này đã không là đơn giản cốt chỉ làm cho có rắc rối giữa
Agathon và tôi! Bạn nghĩ rằng tôi phải ở trong ái tình với bạn và không với ai
khác, trong khi bạn, và không ai khác, phải trong ái tình với Agathon – tốt,
chúng tôi đã không bị lừa dối; chúng tôi đã nhìn thấy xuyên qua màn kịch satyr ngắn của bạn. Agathon, bạn ơi, đừng
để cho anh ta đắc thắng với điều đó: đừng để ai chen giữa chúng ta! ”.
Agathon nói với Socrates:
“Tôi bắt đầu nghĩ rằng ông nói đúng; không phải đó là
bằng chứng, thực như đang nói, rằng anh ta đã đến chen giữa chúng ta trên chiếc
ghế dài đây? Tại sao anh ta làm điều này nếu anh đã không đã có xếp đặt sẵn để
phân tách chúng ta? Tuy nhiên, anh ta sẽ không thoát với đắc thắng được điều đó;
Tôi đến để nằm xuống ngay bên cạnh ông”.
“Tuyệt vời”, Socrates nói. “Hãy đến đây, phía bên kia
của tôi”.
“Zeus tôi ơi!” Alcibiades kêu. “Tôi đau khổ đến chừng
nào trong tay ông ta! Ông đá tôi khi tôi thất thế; ông không bao giờ buông tha,
để cho tôi đi. Nào, đừng có ích kỷ, Socrates; ít nhất, chúng ta hãy thỏa hiệp: hãy
để Agathon nằm xuống giữa chúng ta”.[17]
“Sao vậy, đó là điều không thể được”, Socrates nói. “Bạn
đã nói lời ca ngợi tôi xong rồi, và bây giờ đến lượt tôi để ca ngợi bất cứ ai ở
bên phải của tôi. Nhưng nếu Agathon vẫn ở bên cạnh bạn, ông ta phải khen ngợi
tôi một lần nữa thay vì tôi phải nói để vinh danh ông, như tôi rất muốn làm dù
trong bất cứ trường hợp nào. Đừng có ghen tuông; hãy để tôi khen ngợi chàng
ta”.
“Ồ, tuyệt vời”, Agathon kêu lên. “Alcibiades, không gì
có thể làm tôi ở bên cạnh bạn ngay bây giờ. Tôi phải chuyển chỗ, dù gì đi nữa. Tôi
chỉ đơn giản phải nghe Socrates buộc
phải nói những gì về tôi”.
“Thấy không, chúng ta rồi lần nữa lại vẫn thế”,
Alcibiades nói. “Vẫn là một câu chuyện cũ: khi Socrates có mặt quanh đây, không
ai nào khác có thể đến gần được với một con người đẹp trai. Có thấy trơn tru và
miệng lưỡi khéo léo cách nào, ông đã tìm được một lý do để Agathon nằm xuống
bên cạnh ông ta !”
Và đến đây, thình lình, trong khi Agathon đang đổi chỗ,
một nhóm đông say rượu, khi thấy cổng mở vì một người nào đó vừa ra về để ngỏ,
đã bước vào phòng và đã nhập tiệc. Có tiếng ồn khắp mọi nơi, và tất cả mọi người
đã được khiến để bắt đầu lại uống nữa, không theo thứ tự cụ thể nào.
Vào điểm đó, Aristodemus cho biết, Eryximachus,
Phaedrus, và một số người khác trong số những khách ban đầu đã tạ lỗi và ra về.
Bản thân ông thấy buồn ngủ và đã thiếp đi trong một thời gian dài (khi đó mùa
đông, và đêm khá dài). Ông thức dậy đúng lúc sắp sửa bình minh; gà trống đã gáy
sáng. Ông thấy những người khác hoặc đã ra về hoặc đang ngủ trên những ghế dài
của họ, và chỉ có Agathon, Aristophanes, và Socrates vẫn còn tỉnh, uống rượu từ
một tách lớn mà họ chuyền đi vòng quanh từ trái sang phải. Socrates đang nói
chuyện với họ. Aristodemus không thể nhớ chính xác họ đang nói những gì – anh hụt
mất phần đầu thảo luận của họ, và dẫu thế, anh lại vẫn còn nửa ngủ nửa tỉnh –
nhưng điểm chính là Socrates đã cố gắng để chứng minh với họ rằng những tác giả
nên có khả năng để viết cả hài kịch và bi kịch: người chuyên môn viết bi kịch
khéo léo cũng nên là một nhà thơ khôi hài [18]. Ông đã sắp sửa thắt buộc
lập luận của ông, tuy nhiên, để nói sự thật, đang buồn ngủ như họ, họ khó có thể
theo dõi lý luận của ông. Trong thực tế, Aristophanes ngủ thiếp đi ở giữa cuộc
thảo luận, và ngay sau đó, khi ngày vừa rạng, Agathon cũng đờ đẫn thiếp dần đi.
Chỉ sau khi đưa họ vào giấc ngủ, Socrates đứng dậy và
bỏ đi, và Aristodemus đã đi theo ông, như mọi lần. Aristodemus nói rằng
Socrates đã đi thẳng đến Lyceum, rửa tay chân sạch sẽ, trải qua phần ngày còn lại
cũng giống như ông đã vẫn làm, và chỉ sau đó, khi đêm xuống, về nhà để đi ngủ.
Lê Dọn
Bàn tạm dịch – bản nháp thứ nhất
(Jul/2014)
(còn tiếp...)
[1] Nguyên văn “8 cotylae”, mỗi cotylae tương đương ¼ lít.
[2] Iliad 11.514
[3] nguyên văn “Ma
ton Poseidô” – gót cai quản biển
[4] Sáo (flute) là từ thường dịch, nhưng “aulos”, thực sự là một nhạc cụ thổi, một
loại kèn có lưỡi gà (reed). Những người thời cổ cho rằng nhạc cụ này có khả
năng khơi dậy những xúc cảm mnahj mẽ nhất.
[5] Satyrs, hay Sileni
(số ít: Silenus): Những satyr có thèm thuồng và ứng xử tình dục giống như của
những loài thú hoang, nên thường được hình dung với cơ quan sinh dục cương
cứng. Theo huyền thoại là những người sống ở những vùng quê hoang dã, dâm dật,
say sưa, và tinh quái. Satyrs là
những người phái nam, tương ứng với những nymphs
phái nữ, hợp thành những tuỳ tùng của gót rượu Dionysus. Satyrs được mô tả có hình dạng thô kệch với mũi tẹt và mắt lồi (như
Socrates), và đôi khi có đuôi thú như đuôi ngựa.
Marsyas (huyền thoại Greek): một satyr
dám thách thức Apollo, đòi thi thổi sáo với vị gót này, đã bị thua và đã bị
Apollo giết chết bằng lột da sống.
[6] Olympus là một nhạc sĩ huyền thoại, chuyên thổi aulos. Có nguồn cho Olympus là cha của Marsyas, thay vì là con, hay
học trò được được Marsyas yêu. Nhưng đa số đều đồng ý Olympus đã kế thừa âm
nhạc và nghệ thuật thổi sáo aulos từ
Marsyas.
[7] Corybante: theo truyền thuyết là những
người sùng mộ gót nữ Cybele, người đã làm cho họ điên cuồng qua âm nhạc và vũ
điệu.
[8] Seirēn (huyền thoại Greek)
[9] Illiad vi. 232-36 kể câu chuyện nổi tiếng của Glaucus đã đổi bộ áo giáp bằng vàng
lấy bộ bằng đồng
[10] Ajax, anh hùng ở
thành Troy, mang một khiên chắn thật lớn, khiến mọi vũ khí đối địch đều thành
vô dụng.
[11] Potidaea, một
thành phố vùng Thrace, đồng minh của Athens.
[12] Odyssey iv. 242, 271
[13] Tại Delium.
[14] Laches: một tướng lãnh của Athens
trong trận chiến Peloponnesian, bạn Socrates. Một đàm thoại của Plato nói về sự
can đảm mang tên ông. Ông chết trong trận chiến Mantinea, năm 418 TCN.
[15] Cf. Aristophanes, Clouds 362
[16] Brasidas, một trong những tướng lãnh hữu hiệu nhất của dân Sparta trong
trận chiến Peloponnesian.
Antenor
(với dân thành Troy) và Nestor (với dân Greek) đã là những huyền thoại về những
người cố vấn khôn ngoan, trong cuộc chiến thành Troy.
[17] Xếp đặt chỗ ngồi cho 3 người ở chiếc ghế
dài, có lẽ trong cùng, sau khi Alcibiades đến, đã là, từ trái sang phải, như
sau:
Theo lúc đầu: Agathon, Alcibiades,
Socrates.
Alcibiades đề nghị: Alcibiades,
Agathon, Socrates.
Socrates đề nghị: Alcibiades,
Socrates, Agathon.
[18] Trong thời Plato, viết bi kịch và viết hài kịch là lựa chọn theo
đuổi hai ngành chuyên môn riêng biệt (của kịch nghệ)
